Proeftuinen
Erfgoed Haspengouw, CO7 en Erfgoedcel Mechelen gaan samen met moestuiniers op zoek naar moestuinerfgoed.
De drie regio’s vormen zo de proeftuinen van MOES-tuin: ze zorgen voor de vruchtbare humus waar moestuiniers samenkomen, tonen en vertellen. In elke proeftuin tekenen zich andere accenten en thema’s af.
Proeftuin Haspengouw
Historisch moestuingereedschap
In Kasteel Hex wordt een collectie historische moestuingereedschappen bewaard. Erfgoed Haspengouw en CAG digitaliseren en ontsluiten de collectie digitaal. De resultaten kan je binnenkort vinden op Erfgoedplus en in de beeldbank van CAG.
Het Hex Outdoor Garden Festival op 9-10 september 2023 is een unieke gelegenheid om de eeuwenoude moestuin van het kasteel te bezoeken. Je kan er terecht bij de stand van Erfgoed Haspengouw en CAG en om meer te ontdekken over de collectie en moestuinerfgoed.
Vrijwilliger aan het werk tijdens inventarisatie, 2023. © Erfgoed Haspengouw.
Samen tuinieren en Nederlands leren
LIGO Limburg Zuid biedt onder meer Nederlandse lessen voor nieuwkomers aan. Leerkrachten van scholen in Tongeren en Sint-Truiden zagen dat cursisten die het moeilijk hadden met Nederlands leren, tijdens pauzes in de schooltuin openbloeien wanneer ze over planten spraken. Zo ontstond het idee om les in de tuin te organiseren. De school kreeg de kans om percelen in de volkstuinen van Sint-Truiden en Tongeren te huren en startte er met moestuinieren.
Twee keer per week leren cursisten al doende in de moestuin. Nederlands spreken, meten en rekenen, eigenaarschap en integratie gaan hand in hand. Ieder heeft een rol: het typische tuinwerk, thee maken met kruiden uit de tuin, voorzaaien in potjes in het klaslokaal of technische berekeningen maken. In de tuin wordt samen gekookt, recepten worden uitgewisseld en groenten ingemaakt en uitgedeeld. Dat zorgt voor nieuwe contacten, kennis, Nederlandse woorden en verbinding tussen hier en daar, vroeger en nu, maar bovenal tussen mensen.
Samen met LIGO gaan we aan de slag om het rijke moestuinerfgoed uit hun Haspengouwse volkstuin met tradities, gewassen en praktijken uit verschillende landen te documenteren en verspreiden.
Cursisten van LIGO Tongeren aan het werk in de moestuin, circa 2022. Collectie LIGO Limburg Zuid.
Moestuinbabbel (februari 2023)
Op het wondermooie domein van het Kasteel Hex worden al meer dan 200 jaar groenten, fruit en kruiden geteeld. Samen met lokale moestuiniers, de hovenier van de kasteelmoestuin en de graaf van het kasteel, gingen we in gesprek over het moestuinerfgoed van ieders moestuin. We spraken over verzen en gebedjes, waarom oud gereedschap zo kwaliteitsvol is, de waarde van zelf geknutselde werktuigen en hoe je kan experimenteren met ‘koersbakken’.
Moestuinbabbel in de moestuin van Kasteel Hex, 2023. © CAG.
Proeftuin Zuidelijke Westhoek
Zorg en welzijn: de Biotope van De Lovie vzw
De Lovie vzw is een sociale organisatie voor kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke handicap of andere beperking. Sinds dertig jaar heeft de hoeve De Biotope in het kasteelpark De Lovie een moestuin waar hoevemedewerkers met een beperking samen tuinieren. Het is een open ontmoetingsplek waar samenwerkingen met vrijwilligers, studenten en de (boven)lokale omgeving centraal staan.
Het werk in de moestuin wordt aangepast aan ieders mogelijkheden, interesses en talenten. Er gaat aandacht naar ergonomie en mentaal welzijn. De werkwijzen worden aangepast naargelang de noden van de hoevemedewerkers. De hoeveelheid opbrengst is niet van belang, wel het aanbieden van een zinvolle en verrijkende dagbesteding. De hoevemedewerkers helpen bij ieder moment van het teeltproces: van zaaien tot oogsten. Dat brengt voldoening en trots.
De Lovie vzw, CAG en CO7 gaan samen aan de slag gaan om de ervaringen die De Biotope in dertig jaar tuinieren verzamelde, uit te dragen en valoriseren.
De Biotope, de hoevewerking van De Lovie vzw in Poperinge, is gekend voor de productie van hopscheuten die aan winkels en restaurants verkocht worden. Collectie De Lovie vzw.
Moestuinfoto's digitaliseren
Westhoek verbeeldt is een rijke schat aan beelden én geschiedenis. De organisatie met enthousiaste vrijwilligers gaat op zoek naar familiefoto’s waarin moestuinen een rol spelen. Wil je graag jouw (familie)foto’s laten digitaliseren en de bijbehorende verhalen vertellen? Mail naar info@westhoekverbeeldt.be.
Man plant aardappelen in de tuin van zijn zoon, Poperinge, circa 1960-1979. Collectie ‘Westhoek verbeeldt’, privécollectie.
Moestuinbabbel (januari 2023)
In samenwerking met De Lovie vzw organiseerden CAG en CO7 in januari een leerrijke ‘moestuinbabbel’ met moestuiniers van De Biotope, Velt en Tuinhier. Na een rondleiding in de moestuin door hoevemedewerkers, vertelde elke deelnemer over zijn of haar meegebrachte moestuinobject: er waren handige werktuigen, een doorlevende plant en boeken. Samen spraken we over hommelblokken en de hopscheutenproductie van De Lovie, biodiversiteit in de moestuin, een woelvork, de bodem als een moeder voor de tuin en ouders van wie we moestuinkennis leerden maar (klein)kinderen aan wie we het niet doorgeven.
Deelnemers tijdens de Moestuinbabbel in De Biotope van De Lovie vzw, Poperinge, 2023. © CO7.
Proeftuin Mechelen
Een herinneringsmoestuin voor en door mensen met dementie
Heel wat mensen met dementie hebben herinneringen aan moestuinen van vroeger. Tuinieren én herinneren geven een goed gevoel, trots en betekenis. Daarom gingen CAG, Erfgoedcel Mechelen en woonzorgcentrum Roosendaelveld aan de slag om moestuinerfgoed in te zetten om samen te herinneren, uit te wisselen én te tuinieren. Al zaaiend, plantend en wiedend komen herinneringen en kennis boven. Of bewoners tonen hun vaardigheden, want kennis zit bij mensen met dementie vaak in de handen, ook al is het via taal moeilijk om te communiceren. Aan de hand van (historische) moestuinwerktuigen, foto’s, geuren, smaken en wonderlijke groenten, testen we activiteiten op de snijlijn tussen erfgoed en zorg uit. In 2023 planten we de eerste zaadjes, zodat de moestuin jaar na jaar verder kan groeien en bloeien. Graag delen we onze ervaringen met jullie. Meer weten? Stuur ons gerust een berichtje, dan bezorgen we je het rapport in december 2023.
Wil je graag mee je schouders zetten onder deze werking? Wij zoeken vrijwilligers! Contacteer ons.
Bewoners en begeleiders planten en zaaien in de moestuin van woonzorgcentrum Roosendaelveld, Mechelen, 2023, fotograaf: Sophie Nuytten. © Erfgoedcel Mechelen.
Interviews, Zadenbeurs, 't Grom (februari 2023)
Tijdens de jaarlijkse Zadenbeurs van ’t Grom, het Museum van de Groentestreek in Sint-Katelijne-Waver, sprokkelden Erfgoedcel Mechelen en CAG heel wat informatie dankzij 16 interviews met geïnteresseerde, enthousiaste moestuiniers. Ze vertelden over het belang van de moestuin in hun leven en haalden herinneringen op aan het zelfgemaakte gereedschap van hun (groot)ouders. We ontmoetten zelfs een verzamelaar van oude moestuinhandboeken. We hopen via die contacten in de toekomst nog meer materiaal op deze website te kunnen tonen.
Moestuininterviews tijdens Zadenbeurs’, ’t Grom, 2023. © Edouard De Ron, EGCM-vrijwilliger.